Marokko reis van Riek & Ruud Giling

Vr.13-3-2015

8.15 vertrek het miezert en het wordt steeds meer.Het is grijs het eerste uur.Dan begint de zon door te breken.Langs de weg kraampjes met onnatuurlijk gekleurde stenen,ook zitten ze fosielen in stenen te bikken,je wordt belazerd waar je bij staat,alles is handel maar wat zou jij doen als je niet hebt?Vandaag gaan we via de N9 de passen over,deze weg is in de jaren 20 van de 20e eeuw aangelegt door de fransen,de weg slingert zich deels door kale gebieden rijk aan mineralen en deels door vruchtbare dalen.Het is een hele drukke weg zelfs vrachtwagens met oplegger moeten hier door,dat vraagt af en toe wat geven en nemen,maar ach we zijn teslotte met vacantie.Voor de koffie stop moeten we uitkijken waar we gaan staan want anders heb je zo weer zo’n mannetje aan je broek hangen met zijn bijzondere stenen heel uniek,nouw als die zo uniek waren hoefde hij niet in zo’n kotje aan de kant van de weg te wonen.Als je niet wilt kopen proberen ze of je het niet wilt ruilen tegen een paar schoenen,een flees vest of een t shirt.Eerst gaan we de Tizi-n-ait Imger(1470)pas over hier hebben we een mooi uitzicht op de Atlasketen om vervolgens het nog hogerop te zoeken de Tizi-n-Tichka(2260m)pas de hoogste pas in Marokko door een weg ontsloten.Ruud wil niet meer stoppen om te filmen vanwege al die figuren die je bespringen,dus als hij stopt ga ik foto’s nemen en drommen de figuren bij hem om de auto.En hij maar nee schudden van ik heb thuis nog een kast vol van die rommel staan.Doorgereden naar Ait Benhadou(wat betekent clan van de zoon van Haddou)hier staan we 2 nachtenwe zijn te vroeg dus rijden we even door en op een mooi plekje drinken we thee,ik loop nog wat rond en schiet nog wat plaatjes.Ondertussen krijgt Ruud bezoek van een herder,ik had zijn schapen gefotografeert,en ik mag van de hele omgeving foto’s maken maar als ik zijn kudde fotografeer kost het geld.Ruud weet van niets(en ik had het helemaal niet gedaan)maar geeft hem wat water en 2 DH =20 eurocent en de herder druipt tevreden af.

Za.14-3-2015

Vanmorgen eerst gewassen en om 9.30 vertrekken we met de hele groep en een gids naar het leemdorpje Ait Benhaddou.De kasba in deze vruchtbare vallei waar de Wadi Ounila palmen,vijgen en olijfbomen van water voorziet.Het is echter brak want hogerop zijn een paar zoutmijnen en die lozen ook op de rivier.Er zijn hier 16 film klasiekers opgenomen en vervolgens is dit dorp op de lijst van Unesco genoteerd.Het dorp heeft ernstige schade opgelopen bij de laatste watersnood in december,sommige gedeeltes zijn helemaal verwoest.Het dateerd uit 1050,werd bewoond door berbers en joden(ong.600)het diende als pleisterplaats voor de karavaans voor water en overnachting vanuit de sahara.Nu wordt het nog bewoont door 10 gezinnen.Ook hebben ze tegenwoordig naast het frans en arabisch ook les in de berber taal.Ze hebben een eigen ABC(33 letters) en schrijven net als wij van links naar rechts.Om er te komen moet je over de keien en zandzakken door de rivier,We bezoeken een van de gezinnen en de woonsituatie is net als vroeger bij ons een deel van het huis voor het gezin en een deel voor het vee.Vroeger moesten ze 3 km door de bergen met kruiken op hun hoofd of ezeltjes om water te halen,tegenwoordig hebben ze een eigen bron en kunnen ze zich bij calamiteiten zelf bedruipen.Ze hebben een heel ingenieus voordeur slot van hout met pinnetjes en gaatjes eigenlijk de voorloper van het lips slotWe lopen al zich zaggend naar boven,bovenop de berg staat de graanschuur,ieder gezin heeft daar een eigen afdeling in.Ruud heeft zichzelf overtroffen,hij had nooit gedacht dat hij helemaal boven zou komen.Overal uiteraard weer stalletjes met kleden en souveniers.Wij houden het bij een kopje koffie op de terugweg.Om 1300 uur weer op de campingRuud heeft nog een “warmhoud plaatje” met een velsrand om de tartine laten zetten hand gemaakt voor 2 euro.Vanmiddag vrijaf zonnescherm uit en in de schaduw is het goed toeven,om 19.30 hebben we een diner.

Zo.15-3-2015

We reizen vandaag verder naar het zuiden via de N9 richting Ouazazate,7 km hiervoor bevinden zich de CLA Studio’s waar vele decors van o.a.gigantische pseudo Egyptische figuren in Hollywood stijl staan.De studio’s beslaan een 30.000 m2 groot stuk woestijn.

15 km onder Ouazazate slaan we af naar de El Manzour Eddahbidam een stuwmeer dat wordt gevoed door de Dades en de Ouazazate die samen de Draa vormen.Daar aangekomen een slagboom en 3 militairen,nee alleen met een vergunning mag je hier door,nee ook geen foto maken,omkeren.Op de terugweg heeft inmiddels een kudde schapen bezit van de weg genomen en is niet van plan te verkassen,3 herders komen de heuvel afgeholt,of we sigaretten hebben,nee dus,dan water en misschien wat brood.Nu hadden we net brood gekocht en wij komen zo weer in de bewoonde wereld,met liefde hebben we 3 glazen water en een brood achtergelaten.We vervolgen onze weg over de woestijn achtige plateaus van Jbel Tifenine.De heuvels van zwart gesteente doorsneden door steile kloven,omhoog naar de Tizi-n-Tinififipas(1660m)Daarna dalen we af naar Agdz,nadat we dat gepasseerd hebben gaan we na 6km links de Wadi rivier over,een vrouw ligt op haar knieen in de rivier en is druk aan het wassen,(niks geen wasmachine) en dan ophangen over muurtjes of struiken of palmbomen,dit tafereel herhaalt zich vandaag nog menig maal,het blijkt dat ze aan de “voorjaars schoonmaak”zijn,nu er nog genoeg water in de rivier staat wassen ze de kleden die de hele winter in huis hebben gelegen en leggen dan wat lichts voor de zomer op de vloer.Lekker fris maar alles loost op de rivier.We komen langs oude dorpjes met majestueuze kzar(versterkt dorp)deze weg was de toegang tot de handels route van de Draa vallei.Vele oases passeren we en uit het niets komt er voor onze neus een zandstorm aan rollen,je ziet geen hand voor ogen en staat bijna stil,maar zo snel als het is gekomen is het ook weer weg,lekker voor je schone was.De temperatuur is inmiddels gestegen naar 38 graden gelukkig wel met een verfrissend windje.Na 200 km.zijn we aangekomen in Zagora hier lopen de vrouwen in het zwart en helemaal gesluierd,ik wordt er op gewezen dat ik me niet buiten de camping in korte broek mag vertonen.Eerst een lekkere douche en dan in de schaduw.

Ma.16-3-2015

Om 8.45 staan onze 4x4 auto,s klaar voor onze overnachting in de Sahara woestijn.

We gaan met een deel van de groep(30) dan met chauffeurs,muzikanten en kok totaal 42 man/vrouw.Ook het voedsel en hout voor het vuur moet allemaal mee en dan nog onze bagage.de eerste stop hebben we in Tamegroute,hier is een zaouia(bibliotheek)dit belangrijke centrum van islamitische studie werd in de 17e eeuw gesticht door Mohammed Bou Nasri,hier zijn meer dan 3000 manuscripten aanwezig,de oudste(uit Spanje)dateerd van 1063 een gebonden koran, is geschreven op de huid van een gazelle,gekalligrafeerde boeken verlucht met goudstof en saffraan en verhandelingen over algabra,astronomie en Arabische literatuur.Het herbergt ook een school alleen voor mannen die imam willen worden.Ze komen vanuit heel marokko.Buiten bezoeken we een pottenbakkers werkplaats,hier produceren 7 families het traditionele,funcionele aardewerk van mangaan klei dit wordt gewonnen op 4m.diepte,het gaat grijs de oven in en komt na 2x op 200gr.bakken groen(een glazuur laag)er uit.De families werken in een cooperatie en de plaats is bekend door zijn producten.Het ligt in de Draa vallei,na de nijl vallei is deze de grootste,het heeft hier in 30 jaar niet meer dan 1 a 2 uur aaneen gesloten geregend,echter afgelopen november  4 dagen en nachten aan een gesloten.De sahara was als een zee maar met gevolg dat alles de grond is uitgepopt een zee van planten en bloemen.Hierna slaan we af en rijden off road door zand en een groffe zwarte steen soort om later in Tagounite weer op de N9 te belanden (die we al vele keren bereden hebben) voor de koffie stop.We hebben een nieuwe koffie “soort cappucino” ondekt genaamd nos-nos bevalt goed.Hierna weer de Sahara in en door een wisselend landschap onderbroken door kuddes dromedarissen en kleine dorpjes belanden we op onze plek voor de lunch,prachtig die zandduinen met al die ribbels erin van de wind.In een tent krijgen we geserveerd(door onze kok bereid) een salade,sate stokjes met kip(de sate moet je erbij denken)brood,water en toe fruit.Daarna glibber de glij verder,de chauffeurs nemen ieder verschillende tracks want je ziet geen hand voor ogen van de stof.Na nog een stop in een oase bij dadel palmen(waar ook even verder op een tent staat met was op struiken er omheen)belanden we om 16.30 in ons kampement bestaande uit 8,4 persoons tenten,een “kantine”tent en een hudo met 2 douches en 1 zit en een hurk toilet.Een van de mannen loopt mee naar onze tent en Ruud zegt quasi langs zijn neus weg,waar is mijn douche,de man kijkt hem verbaast aan.Na ons geinstaleerd te hebben beginnen we om 17..45 aan onze klim het duin op(bij 35 gr.) voor de fotosessie van de zons ondergang.We moesten van 510m naar 550m hoog en ongeveer 300 verwijderd van het kamp.Je zakt zover weg in het zand met het klimmen dat de helft van de groep halverwege blijft zitten.Ik was na de leiding als eerste boven en tot mijn stomme verbasing na nog 3 personen kwam Ruud het duin over dat had ik nooit verwacht,drijf nat maar ook trots zakt hij op het duin.Wat een stilte en wat een prachtig gezicht en dan nog zo’n mooie zons ondergang dat verveelt nooit.Terug gaat sneller en het zand koelt af.Om 19.30 hebben we diner in de grote tent (voor de verandering weer een Tantine) maar eerst lekkere soep,dit alles opgeluisterd door onze 2 muzikanten,toe plakken sinaasappel met kaneel.Dan wacht buiten het kampvuur met een prachtige sterrenhemel.Ook de muzikanten nemen plaats maar wij zijn niet zo kapot van hun oelle boelle muziek.Paul heeft de gitaar meegenomen en speelt zeer verdienstelijk effer greans,we hebben een compromi gesloten omstebeurt.Het is heel gezellig thee erbij maar aan alles komt een einde.Om 22.30 zoekt ieder zijn kribje op,Ruud heeft er voor gekozen om buiten te slapen,bed,matras en benodigheden verhuist,ingestopt een knuffel en een foto,weltrusten.(dit i.v.m.apneu en snurkken,zijn sipex app.werkt alleen op stroom.Ik slaap met Joke en Martin in de tent en ik zeg al tegen Martin dat gebeurt je ook niet elke dag met 2 vrouwen in de tent.

Di.17-3-2015

6.15 tromgeroffel voor de zons opkomst om 6.30.Ruud ligt nog lekker in zijn bed,hij heeft genoten van de stilte en de sterren,de temp.is gezakt naar 11 gr,maar onder de wol goed te doen.Ik ga met meerdere een klein duin op voor de zons opkomst maar Ruud bekijkt het vanuit zijn bed.De opkomst gaat zeer snel binnen 2 minuten staat hij ons op te warmen.Wat we niet verwacht hadden is dat er om 7.30 een uitgebreid ontbijt op ons staat te wachten.Brood,chocolade cake,smeerkaasje,jam,boter,jus,koffie,thee en warme melk.Om het kamp liggen 5 dromedarissen met van ieder een poot bij de knie dubbel gevouwen en een touw eromheen zodat ze niet weg kunnen lopen,de hoeder komt ze verlossen en al grazend gaan ze lopen wat een mooie schaduw op het duin geeft.Om 8.15 vertrek,ik geef onze chauffeur(die alleen frans spreekt) een bemoedigend schouderklopje dat hij het goed doet.We rijden nu terug via een stuk route van de Parijs-Dakar rally,we komem ook motorrijders van KTM tegen met craw.We gaan van het gebaande pad af en na een paar flinke duinen staan we vast,de chauffeur moet tot 2 x toe de spatborden voor van kluiten ontdoen.Als we als laatste wagen het grote duin op crossen staan onze fotograven al klaar om de sprint vast te leggen.De 2e stop maken we bij een bloem die zij de danone noemen prachtig geel lijkt op een forse lupine zonder steel,deze gedijt goed met de tamarix die net als de akazia veelvuldig voorkomt.De chauffeurs zijn meestal op zoek naar bijzondere stenen die ze stuk slaan om het resultaat te bekijken(meestal niks)of ze liggen in de schaduw.Bij Mhamid(aan het einde of begin zo je het wilt noemen )van de N9 komen we de bewoonde wereld weer in .Hier de koffie stop,er worden heel wat sjaals gekocht om een hoofdtooi mee te maken.Ik had er al een bij mij.Na vertrek komen ons 6 toer motoren tegemoet,die hebben nog een flink eindje te gaan.Extra stop chauffeur moet plassen,uit het niets staat er meteen weer een kind om de auto vragend naar snoep,balpennen of geld(niet aan beginnen)Onze groep komt er ook weer aan en we rijden de laatste etappe.Bij de camping staat ons welkoms comite te wachten om alle dessert gangers inclusief vermomming van een hoofdeksel op de foto te zetten.Vies maar zeer voldaan gaan we de rommel opruimen,lunchen en dan douchen daarna voel je je als herboren.Ruud mag bij Herman langs komen(heeft een kappers zaak) onderwijl ga ik nog even Zagora in,het is geen interessante plaats maar ik wil toch nog even een paar kiekjes maken.(33 gr.)Bij “thuis komst”onder de dadel palmen in de schaduw alle indrukken verwerken.

Wo.18-3-2015

Van Zagora gaan we de N12 op naar Foum Zguid deze weg loopt parallel met de bergketen Djebel Bani.Een vruchtbare vallei met veel nomaden tenten met kuddes schapen of dromedarissen,er is hier voedsel genoeg voor ze.Over 100 km. komen we veel brommers,een auto een caravan en een camper tegen,wanneer we moeten stoppen bij weg werkzaamheden (weggeslagen brug) vragen de mannen om water,wat denk je staat er een auto achter ons te toeteren.Aan het einde van de weg gaan we verder over de R111 naar Tazenakht we rijden door de dessert en oases en dan de bergen op de achtergrond steeds andere kleuren en gesteente,dat is genieten.Hier rijden veel mobiletjes die doen het nog prima.De vrouwen zijn ook weer druk,lopen met een ezel aan een touw,kind op de rug en nog een die mee loopt onderwijl gras en bloemen afsnijden als voer voor de dieren thuis.ook hier heeft het noodlot flink toegeslagen,het is onvoorstelbaar wat een kracht water heeft,bruggen weg en zelfs hele afslagen van wegen zijn verdwenen,nood voorzieningen zijn wel aangelegt maar het is eigelijk water naar de zee dragen als ze niet meer drastische maatregelen gaan nemen.In het beetje water dat er nu nog staat zijn een groep ooievaars aan het foureren.ook staan er veel bijenkassen.Via de N10 gaan we verder naar Ouazazate en passeren op 1700m de Tizi-n-Bachkoum pas een mooie plek voor de lunch met (elke dag) zo’n overheerlijke marokaanse sinaasappel.Later stoppen we bij een bushalte bestaande uit:prachtig karakteristiek huisje met bankje,een paar jonge boompjes,nog een bankje,een gesloten water reservoir met een beker aan een ketting,een aanwijzing naar de hammam alleen in geen velden of wegen is er een stad of dorp te bekennen.We klimmen de heuvel op vanwaar we een schitterend uitzicht hebben over de besneeuwde toppen van de Hoge Atlas.Vlak voor Ouazazate loopt een vol bepakte ezel zonder begeleider tegen het verkeer in,we passeren net een brug dus je kan geen kant op,een touringcar moet stoppen en de ezel haalt hem rechts in en vervolgt zijn weg.Verderop staat op een heuvel een geparkeerde auto,er naast liggen 3 vrouwen en een man op hun knieen te bidden en kind staat ernaast en aanschouwt het geheel.Ik vraag me af of die mensen altijd een compas mee hebben of de zonstand in de gaten houden,hoe weet je anders iedere keer waar het oosten is.Bij het Barrage El Masour Eddahbi drinken we thee met eeen prachtig uitzicht over het meer,er staat een frisse wind en de temperatuur is ook behoorlijk gedaald naar 20 graden.Om 16.20 zijn we in Skoura waar we 2 nachten staan.

Do.19-3-2015

Om 9.00 uur vertrekken we met de groep om een bezoek te brengen aan de Amerhidil kasba(het stikt hier van de kasba’s)deze is bijzonder omdat het delen heeft uit de 12e,14e,en 17e eeuw.Het laatste is gerestaureerd en als museum ingericht.Minimaal 1 x in de 10 jaar moet dit gebeuren omdat door erosie de staat van het gebouw sterk achteruit gaat.In deze kasba woonde vroeger 50 gezinnen(wat een kakofonie zal dat geweest zijn)De gebruiksvoorwerpen zijn aanwezig, zowel als de oven voor brood en de oven voor de tantine,verder oliepersen en uiteraard de waterput van 12m. diep.Het emmertje is tegenwoordig van een deel van een autoband gemaakt.Vroeger was de kasba eigendom van de Glaoui familie.Hij kijkt (de kasba) over de Wadi rivier.Hierna drinken we thee in het deel waar nu een hotel gevestigd is.Daarna splitst de groep in tweeen,een deel gaat terug naar de camping en een deel bezoekt het palmbos aan de achterkant,dit is alleen bereikbaar te voet,fiets of muilezel.Hier hebben de familie’s elk een deel van een akker ter beschikking.Het wordt geirrigeerd met behulp van khettaras(ondergrondse kanalen) en putten die op regelmatige afstand van elkaar zijn gegraven.Hier ook weer veel tuinbonen,zij eten ze echter niet maar drogen ze vervolgens worden ze gemalen en tenslotte bakt men er brood van.Veel graan voor de cous-cous,wortels,uien en verder nagelang het seisoen b.v.tomaten,courcettes enz.Ook  fruitbomen zoals kwee peren,granaat appels.palm bomen waarbij de bevruchting de hand van de mens nodig heeft.De manlijke produceerd de bloem en de mens plant die vervolgens in bij het vrouwelijke soort.De mannen planten de gewassen maar het onderhoud en het oogsten is de taak van de vrouw.We gingen voor het irrigatie proces maar belanden tenslotte bij een kerkhof.Wanneer een man overlijd wordt deze in de moskee door mannen afgelegt,als een vrouw overlijd wordt zij door vrouwen thuis afgelegt.De mannen regelen de begravenis,de vrouwen blijven thuis en rouwen daar.Beiden liggen begraven met de voeten naar het oosten.Op een graf van een man liggen 2 stenen,een bij het hooft en een bij de voeten,bij de vrouwen 2 bij het hoofd en 1 bij de voeten.Het graf blijft minimaal 40 jaar intact daarna mag er indien gewenst op verbouwd of gebouwd worden.Islamieten worden nooit gecremeerd.Wat een verhaal he.

Bij thuis komst ,lunch,camper van binnen uitsoppen.Om 16.30 hebben we een feestje,5 mannen zijn tijdens deze reis jarig en dat vieren ze gezamenlijk vandaag. Om 1500 uur hangt er een dreigende lucht in de verte en het rommelt,om 15.30 breekt het los onweer met hagelstenen,de temperatuur haalt nog maar net de 13 graden.Het duurt ong.1 uur.

Rond de camper is een grote smeuige drab ontstaan waar je 10 cm. Inzakt.Het feestje wordt opgeschoven en wij zetten de kachel even aan.